Πρόκειται για έναν οικισμό με 1821 κατοίκους, ο οποίος από το 1998 – 2010 υπήρξε η έδρα του ομώνυμου Καποδιστριακού Δήμου. Οι κάτοικοί του είναι σχεδόν αποκλειστικά μικρασιατικής, θρακιώτικης και ποντιακής καταγωγής, οι οποίοι έφτασαν εδώ μετά το 1922 και εγκαταστάθηκαν στο μουσουλμανικό οικισμό που προϋπήρχε.

Η ανθρώπινη παρουσία στο χώρο ανάγεται στα προϊστορικά χρόνια, όπως πιστοποιούν τα ευρήματα από την ανασκαφή στη θέση «Αμπέλια - Ορνιθώνες», τα αρχαιότερα από τα οποία χρονολογούνται στην Αρχαιότερη Νεολιθική Περίοδο. Η εγκατοίκηση στη συγκεκριμένη θέση συνεχίζεται μέχρι τα ελληνιστικά και τα ρωμαϊκά χρόνια, ενώ σποραδικά λείψανα οικισμών από την Πρώιμη και Ύστερη Εποχή του Χαλκού, την Εποχή του Σιδήρου, αλλά και τις επόμενες ιστορικές περιόδους έχουν αποκαλυφθεί και σε θέσεις γύρω από το σύγχρονο οικισμό του Φιλώτα (Τσαϊρια, Τούρκου ο Μύλος, Αμπελάκια, Λόφος κλπ).

Η σύγχρονη οικονομική ζωή στο Φιλώτα στηρίζεται κυρίως στη γεωργία, αλλά και στην απασχόληση σημαντικού αριθμού των κατοίκων στον γειτονικό ΑΗΣ Αμυνταίου – Φιλώτα. Η λειτουργία του οικισμού ως έδρα του Καποδιστριακού Δήμου είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ικανοποιητικών υποδομών διοίκησης, κοινωνικών εξυπηρετήσεων, πρόνοιας, αθλητισμού, παιδείας, πολιτισμού. Επιπλέον, οι πλούσιες δραστηριότητες των φορέων της κοινωνίας των πολιτών και συλλόγων συμβάλλουν στη διατήρηση των παραδόσεων και της ιστορικής μνήμης των κατοίκων, στοιχεία τα οποία μπορεί κανείς να ανιχνεύσει και στη Λαογραφική Συλλογή της Ευξείνου Λέσχης Φιλώτα.